Covid-19 Tedavisinde Aydınlatılmış Onam

Güncelleme Tarihi: 19 Nisan 2020

Bilindiği üzere Dünya Sağlık Örgütü’nün dünya çapında pandemi ilan ettiği Covid 19 bulaşıcı hastalığı ülkelerin sağlık hizmet kapasitelerinin zorlanmasına ve sağlık çalışanlarının olağanüstü bir çalışma temposu içerisine girmesine sebep oldu. Bu faaliyetleri sürecinde tüm sağlık çalışanlarının kişisel sağlıklarını koruma anlamında gerekli tedbirleri almaları hem kendileri hem de çevreleri için son derece önemli olduğu gibi tedavi öncesi ve sürecinde hukuki olarak da gerekli tedbirlerin alınması olası adli süreçlerde sağlık çalışanlarını tazminat veya ceza sorumluluklarının doğmasını engelleyecektir.

COVID-19 TEDAVİSİNDE AYDINLATILMIŞ ONAM VE KAYIT TUTMA HUSUSUNDA HUKUKİ TAVSİYELER

Sağlık Bakanlığı hastalığın dünyada ve ülkemizde baş göstermesini müteakip sağlık çalışanlarını teşhis ve tedavi konusunda bilgilendirmek amacıyla bu hastalıkla mücadele için oluşturulan Bilim Kurulu’nun da katkılarıyla Covid-19 (Sars-Cov2 Enfeksiyonu) Rehberi ve tedavi protokolleri hazırlayarak sitesinde yayınladı. Bu rehber ve protokollerde hastalığın ve hastalığa sebebiyet veren virüsün yapısı, hastalığın teşhis ve tedavi sürecine ilişkin tıbbi bilgiler, vaka tanımı, numune alımı, temaslı takibi, vaka takip algoritması gibi bilgiler yer almaktadır. Sağlık çalışanlarının hukuki ve cezai sorumluluklarının doğmaması için tüm tıbbi faaliyetlerini bu rehbere ve rehberdeki işlem basamaklarına uygun şekilde gerçekleştirmesi gerekmektedir. (Bu rehber ve protokollere ilişkin güncel versiyonları Sağlık Bakanlığı https://covid19.saglik.gov.tr/ sitesinden takip ediniz.)

Bu rehber ve protokollere ek olarak özellikle sağlık personelinin hastayı aydınlatma yükümlülüğü ve tıbbi kayıt tutma yükümlülüğünden doğan bir takım görev ve sorumluluklarını olası adli süreçlerden korunmaları adına bu yazı vasıtasıyla hatırlatmak istiyorum.

Covid-19 pozitif yani Yeni Tip Coronavirüs teşhisi konulmuş ya da henüz test sonucu belli olmamakla birlikte klinik bulguları gereği Covid-19 tedbirlerinin uygulanması gereken hasta ister hastane ortamında karantinaya alınacak olsun isterse evinde karantina altında tutulacak olsun mutlaka hastalığın teşhisi ve tedavi süreci hakkında aydınlatılmış onamı alınması gerekir.

Bu aydınlatmanın ve rızanın yazılı olması ileride sağlık personelinin karşılaşabileceği adli süreçlerde elini güçlendirecektir. Ayrıca uygulanmakta olan ilaç tedavilerinin henüz Covid-19 konusunda etkinliği yüzde yüz kanıtlanmamış olduğundan uygulanacak tedavinin aynı zamanda Türk Ceza Kanunu 90/4 maddesinde düzenlenen bir tıbbi deneme olarak nitelendirilme ihtimali de bulunmaktadır. Bu yönüyle de yazılı onam alınması hekimi koruyucu bir faktör olacaktır.

Aşağıdaki bilgilerin yerine göre aydınlatılmış onam formuna veya hasta takip formlarına not düşülmesi, hastanın bilgilendirilmesi gereken noktalarda yazılı olurunun alınması gerekir.

Anamnez Bilgileri/ Hastanın Öyküsü,

Sağlık Bakanlığı’nın hastalığın tedavi sürecine ilişkin yayınladığı algoritmaya uygun anamnez alınması önemlidir. Bu husus mutlaka aydınlatma formları ve diğer tutulan kayıtlara eklenmelidir.

Tanıya Yönelik Yapılan İşlemler

Tanıya yönelik yapılan muayene ve tetkikler belirtilmelidir. Yapıldıysa Covid-19 testi ve buna eşlik eden diğer tetkik işlemleri mutlaka aydınlatma ve hasta takip formlarına işlenmelidir. Covid-19 testinin yapılmasını engelleyen bir mücbir durum söz konusu ise bu da mutlaka nedeniyle birlikte tıbbi evraka kayıt düşülmelidir.

Klinik Bulgular, Konulan Tanı Veya Tanı Şüphesi

Sağlık Bakanlığı’nın sitesinde açıklanan Vaka Tanımı ve Vaka Yönetimi ile Vaka Takip Algoritması bilgilerine uygun şekilde yapılan muayene, test ve tetkikler neticesinde hastaya Covid-19 tanısı konuldu mu ya da henüz tanı konulmamakla birlikte Covid-19 şüphesi (olası vaka durumu) bulunuyor mu mutlaka tıbbi evrakta belirtilmelidir. Testin yanılma payı varsa bu husus aydınlatılmış onam kapsamında hastaya aktarılmalıdır.

Sağlık Bakanlığı Covid-19 Algoritmasındaki basamaklar takip edilmeli, Bulaşıcı Hastalıklar Bildirim Sistemi kapsamında gerekli bildirim yapılmalı ve Bakanlığın istediği Vaka/Olası Vaka Bilgi Formu Doldurulmalıdır.

Uygulanacak Tedavi Türü Ve Kullanılacak İlaçlar,

Hastanın gösterdiği klinik bulgulara göre hangi tedavinin takip edileceği, hangi ilaçların, ne kadar süreyle ve ne şekilde kullanılacağı belirtilmeli, hastanın tekrar ne zaman kontrol edileceği de kayıt düşülmelidir.

Uygulanacak Tedavi Ve Kullanılacak İlaçların Olası Komplikasyonları Ve Yan Etkileri

Uygulanan tedavi yöntemi ve kullanılan ilaçların etkinliği henüz yüzde yüz kanıtlanmadığından bu ilaçların öngörülebilir olası komplikasyonları ve yan etkileri mutlaka aydınlatılmış onam formlarına işlenmeli ve hastaya anlatılmalı, aktarılmalı, yazılı rızası alınmalıdır.

Hastanın Uygulaması Gereken Kişisel Sağlık Tedbirleri, Bulaştırmayı Önleyici Tedbir Ve Karantina Tedbirleri

Özellikle bu husus evde karantina altında olacak hastalar için çok önemlidir. Bu konuda Bakanlık COVID-19 Evde Hasta İzlem Kılavuzu da yayınlamıştır. Mutlaka hastanın uygulaması gereken karantina tedbir önlemleri, Sağlık Bakanlığı talimatlarına uygun şekilde hastaya aktarılmalı ve aydınlatma tutanaklarına da geçirilmelidir.

Bulaşıcı Hastalıklara İlişkin Tedbirlere Aykırı Davranmanın Cezai Yaptırımının Söz Konusu Olduğu

Covid 19’un bulaşıcı hastalık olması nedeniyle bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemek için devletin aldığı ve önerdiği tedbirlere aykırı hareket etmenin hukuki ve cezai neticelerinin olacağı, hastalığın yayılmasına sebebiyet verecek hareketleri nedeniyle hakkında adli işlem başlatılabileceği hastaya hatırlatılmalıdır.

Aydınlatmanın Şekli, Yöntemi, Tıbbi Kayıtlar ve Tutanak Tutma

Aydınlatma yükümlülüğü bizzat tedaviyi yürüten sağlık personeli tarafından yerine getirilir. Aydınlatmanın muhatabı ise bizzat hastanın kendisidir. Hastanın küçük veya kısıtlı olması halinde veli veya vasisi de aydınlatılır. Hastanın bilincinin kapalı olduğu ya da anlatılanları anlayamayacak durumda olması halinde ise varsa yakınları aydınlatılabilir, yoksa hayatı ve hayati organları kurtarmaya yönelik müdahaleler gerçekleştirilmeli, hastalığın yayılmasını engelleyici tedbirler Bakanlığın talimatlarına uygun şekilde uygulanmaya başlanmalıdır.

Aydınlatma mümkün olduğunca yazılı şekilde yapılmalı ve hasta onamı yazılı olarak alınmalıdır. Bunun dışında hasta takip formlarına ve Bakanlığın/sağlık kuruluşunun online sistemlerine yukarıdaki bilgileri de içerecek şekilde tıbbi kayıtlar tutulmalıdır. Olağan dışı durumlar için, özellikle hastanın ya da yakınlarının olurunun alınamadığı ya da Bakanlığın rehber ve protokollerine aykırı durumların gelişmesi halinde tutanak tutulmalı, tutanakların kurumda görevli sağlık personeli ve varsa tanıklar tarafından imzalanması sağlanmalıdır.

En kısa sürede bu pandemik hastalığı kontrol altına alabilmek ve ülkece sağlıklı günlere kavuşabilmek dileklerimle, tüm sağlık çalışanlarına halkımız adına saygı ve teşekkürlerimi iletirim.

Konuyla ilgili daha detaylı bilgi için aydınlatılmış onam yazımızı da okuyabilirsiniz.